امام سجاد علیه السلام: يا عَمَّةَ!…. أَنْتِ بِحَمْدِ اللهِ، عالِمَةٌ غَيْرُ مُعَلِّمَةٍ، فَهِمَةٌ غَيْرُ مُفَهِّمَةٌ(بحار الانوار، ج 45، ص 199)

عالمة غیر معلّمه از جمله لقب های حضرت زینب سلام الله علیها است که از طرف امام سجاد علیه السلام، پس از خطبه غرّا حضرت زینب سلام الله علیه به آن معظّمه داده شد.

? حضرت سجاد علیه السلام براساس تعارفات معمولی چنین لقبی را به کسی هر چند به عمۀ خود عطا نمی کند؛ بدون تردید، رمز و رازی در عالِم بودن حضرت زینب سلام الله علیها بدون معلّم و آگاه بودن ایشان بدون یاد دهنده و استاد نهفته است.

? حضرت زینب سلام الله علیها عالم و دانشمند است. تامّل در شخصیت آن حضرت و گذر بر فعالیت های علمی و فرهنگی ایشان، مراتب علمی آن بانو را روشن میکند:

?نقل خطبۀ فدک

حضرت زینب سلام الله علیها همان بانویی است که ابن عباس خطبه ی فدک حضرت فاطمه سلام الله علیها را از او روایت کرده است و در آغاز خطبه می گوید: ” این خطبه را عقیله ی ما زینب دختر علی علیه السلام برای ما روایت کرد.”

بر کسی پوشیده نیست که نقل چنین خطبه ای در سن پنج یا شش سالگی و حفظ کامل آن با آن همه بلاغت و جامعیت، نشانۀ کمال رشد، فهم، علم و دانایی اوست و می توان گفت که ایشان عطیۀ الهی بوده و ویژگی های خاصی داشته است.

? مجالس درس و تفسیر قرآن

از خصائص زینبیه نقل شده است که حضرت زینب سلام الله علیها در کوفه مجلس درس برای زن ها تشکیل داد و برای آن ها قرآن را تفسیر می کرد و در یکی از روزها به تفسیر سورۀ «کهیعص» مشغول بود که امیر مومنان علیه السلام از در وارد شد و از دخترش پرسید «کهیعص» را تفسیر می کنی؟ عرض کرد: بلی، فدایت شوم. علی علیه السلام فرمود: ” ای نور دیده! این حروف رمزی است در مصیبت وارده بر شما عترت پیغمبر صلوات الله علیه و سپس سخنانی در این باره به حضرت زینب سلام الله علیها فرمود.

? نقل حدیث امّ ایمن

مصداق دیگری از کمالات علمی حضرت زینب سلام الله علیها که گویای فطانت و خوش حافظه بودن ایشان می باشد در حدیث معروفی به حدیث ام ایمن آشکار است.

این حدیث همان خبر فاجعۀ کربلا و شهادت برادر او حضرت امام حسین علیه السلام و به اسارت رفتن خاندانش می باشد که امّ ايمن که آن را از رسول خدا شنیده بود برای آن حضرت بازگو کرد.

حضرت زینب این حدیث را در اواخر عمر حضرت علی علیه السلام به آن حضرت عرض و درستی آن را دریافت کرد در حالی که سال ها از آن روز که این حدیث را شنیده بود می گذشت.

جالب توجه اینکه حضرتش این حدیث را سال ها بعد (11 عاشورای 61 هجری) برای حضرت سجاد علیه السلام نیز بیان کرد.

? نکته دیگری که از مطلب امام سجاد علیه السلام بر می آید این که آن بزرگوار این مراتب علمی را بدون شاگردی در محضر شخصی خاص به دست آورده است و معنای غیر معلمه و غیر مفهمه نمی تواند جز این باشد.

سخنان حضرت زینب سلام الله علیها در طول مسافرت کربلا، کوفه و شام و خطبه ها و سخنرانی هایی که در فرصت های مختلف در برابر ستمکاران و طاغیان آن زمان و مردم ایراد فرموده است، نشان می دهد که علم، دانش و کمال آن بانوی بزرگوار اکتسابی و از راه تحصیل و تعلیم نبوده است بلکه عنایت الهی و جنبۀ خارق العاده ای داشته است.

بر این اساس، جدای از اصالت و ریشۀ خانوادگی و استفاده از نفس گرم رسول خدا صلوات الله علیه و استفاده از محضر پدر بزرگوار علیه السلام و هم نشینی با دو سیّد جوان اهل بهشت امام حسن و امام حسین علیهما السلام عنایات و تفضّلات الهی را بایستی در اندوخته های علمی و کمالات فرهنگی و معنوی زینب سلام الله علیها موثر دانست.

منابع

1. كتاب خصائص زينبيه سيّد نور الدين جزائرى

2. زينب كبرى علّامه سیّد محمد كاظم قزوينی

3. زينب، عقيله بنى هاشم از آقای هاشم رسولی